Wat is jouw diepste driver? 

Het Enneagram en de weg naar zelfacceptatie

Onlangs organiseerden we in de Shift & Grow community een inspirerende sessie rond het Enneagram, en de opkomst was overweldigend. Dat er zoveel interesse was, verbaast ons niet. Tools als het Enneagram gaan namelijk naar de kern van wie we zijn: identiteit.

In een wereld van constante verandering en toenemende automatisering, is het juist onze menselijke factor, onze diepste waarom die onze toegevoegde waarde blijft. Het Enneagram helpt om dat te ontrafelen, voorbij gedrag en competenties. Het gaat dieper dan alleen maar ‘wat doe je typisch’, maar raakt aan ‘waarom doe je dat nu eigenlijk?’

In dit artikel duiken we in:

• Enneagram: de oorsprong en evolutie
• Wat het Enneagram ons vertelt over onze drijfveren.
• De Driver Paradox
• De ontwikkelingsweg: zien, begrijpen, omarmen
• Het Enneagram als kompas voor organisaties en teams

Enneagram: de oorsprong en evolutie

Het Enneagram is een eeuwenoud systeem dat terug dateert tot figuren als Pythagoras en Zarathustra, maar dat in de moderne tijd is teruggevonden en verder ontwikkeld door mystici en psychologen. In de kern stelt het dat er negen essentiële drivers bestaan. Het gaat naar het diepst gekende, het punt dat onder de wateroppervlakte ligt, onder de ijsberg.

Deze drivers zijn niet puur aangeboren, noch puur aangeleerd. Zoals we in de sessie bespraken, is het een mix van ‘nature’ en ‘nurture’. We komen met een eigenheid ter wereld, maar die wordt vervolgens gevoed, versterkt of afgeremd door onze opvoeding en de ervaringen die we tegenkomen in ons leven. Hierdoor identificeren wij ons met een geïdealiseerd zelfbeeld. Dit zelfbeeld is het startpunt van onze automatische patronen, de mechanismen die we onbewust in stand houden.

Wat het Enneagram ons vertelt over onze drijfveren

Dit systeem gaat dieper dan gedragsmodellen zoals Insights, die vooral kijken naar gedrag in een bepaalde context. Het Enneagram werkt op identiteitsniveau en richt zich op de diepste, intrinsieke motivatoren die we al heel snel in onze babytijd hebben gestimuleerd of afgeleefd gekregen. Het is een invalsweg naar iets waar je woorden op kunt plakken, maar dat toch al op identiteitslevel zit.

Binnen het Enneagram wordt de basis van onze identiteit en motivatie opgesplitst in drie centra:

1. Buikcentrum (Actie) – basisemotie: Boosheid
2. Hartcentrum (Voelen) – basisemotie: Verdriet
3. Denkcentrum (Ratio) – basisemotie: Angst

Wat opvalt, is dat de diepste motivatoren vaak geen positieve drijfveren zijn, maar juist een ‘weglopen van’ de basisemotie. De oorsprong hiervan wordt in het Enneagram gelinkt aan vroege, onbewuste ervaringen van gemis of tekortkoming, vaak al in de kindertijd. Dit diep verankerde gevoel van onveiligheid of niet-compleet zijn, fungeert als de drijvende kracht achter onze automatische reacties.

De Driver Paradox

Dit diepe, onbewuste tekort voedt de overtuigingen die we vormen om onszelf te beschermen. Neem bijvoorbeeld de Negen, de Peacemaker, die gedreven is door de drang naar harmonie. De intentie is vaak goedbedoeld maar de drijfveer ontstaat vanuit een gebrek aan innerlijke harmonie.

Dit leidt tot een blik die extern gericht is: alles doen om anderen te pleasen en ‘goed te doen’. De ironie is dat als de Negen daar onbewust van blijft, zij juist het gebrek aan harmonie zal blijven zien. De paradox is dus dat het mechanisme dat we onbewust blijven voeden, net het omgekeerde oplevert van wat we wensen.

Als we onbewust zijn van dit mechanisme, blijven we in dezelfde valkuil lopen. Zoals Christine aanhaalde met het gedicht van Portia Nelson:

Dit gedicht illustreert perfect dat we, ook al hebben we het inzicht, toch altijd weer in die put vallen. Want het is vertrouwd, het is ons gekende pad. De kunst is om een bewuste keuze te maken en ervan af te wijken.

De ontwikkelingsweg: zien, begrijpen, omarmen

De weg naar persoonlijke ontwikkeling in het licht van het Enneagram is een pad van bewustwording en aanvaarding. Het bestaat uit drie essentiële stappen:

1. Zien en begrijpen

De eerste stap is eerlijk in de spiegel kijken. Wat is mijn diepste, innerlijke drijfveer? Waarop word ik getriggerd? De meeste mensen hebben veel oordelen op hun eigen identiteit en willen het niet zien of accepteren.

Een nuttige tip om uit de dwangmatigheid te stappen, is het toepassen van een coachingsprincipe: “Hoe zou een ander type daarop reageren?” Door te proberen je in te leven in een andere rol, breek je je eigen patroon.

2. De kracht waarderen

Zodra je jouw identificatie ziet, is de tweede stap cruciaal: de waarderende kracht ervan zien. Iedere driver is polair: die heeft een positieve en een negatieve kracht. Een ‘Drie’ (de prestatiegerichte) kan bijvoorbeeld ongelooflijk productief en motiverend zijn. Je kijkt: wanneer is dit productief en wanneer juist contraproductief?

Dit is de pauzeknop: herkennen dat je in de valkuil valt, en dan actief kiezen voor een ander pad.

3. Omarmen en loslaten

De derde en misschien wel moeilijkste stap is het omarmen van je driver. “Het aanvaarden van wat zo is”. Je kunt het feit dat die put er ligt niet veranderen; je kunt alleen actief kiezen om eromheen te lopen. Door het oordeel los te laten ontstaat er vaak rust.

Dit betekent dat je kleine stapjes zet die tegen je gewoontes ingaan. Denk aan de prestatiegerichte ‘Drie’ die leert dat zij ook bestaansrecht heeft, ook als zij niet oplevert. Het zijn die kleine bewuste keuzes die de dwangmatigheid doorbreken en zorgen ervoor dat je stopt met het voeden van een mechanisme dat uiteindelijk niet oplevert wat je zoekt.

Het Enneagram als kompas voor organisaties en teams

Het Enneagram is ook een krachtige tool voor organisaties en teams. Het gaat namelijk direct naar de bron van weerstand, miscommunicatie en onbegrip. Door te begrijpen waarom teamleden op een bepaalde manier reageren, kunnen organisaties effectiever samenwerken.

Een denker (hoofdcentrum) zal bijvoorbeeld sterk vertrouwen op logica en ratio, terwijl een voeler (hart- of buikcentrum) eerder een menselijk of emotioneel perspectief inneemt. Beide perspectieven zijn waardevol, maar soms kunnen ze botsen. Zonder bewustzijn ontstaan conflicten of praten teamleden langs elkaar heen.

Het Enneagram biedt een veilig kader om deze verschillen bespreekbaar te maken. Door de onderliggende drijfveren te delen en te erkennen, ontstaat meer begrip en empathie binnen het team. Zo ga je van selectief luisteren naar echt begrijpen.

Teams leren hun polariteiten te benutten: een team vol denkers kan bijvoorbeeld uitzonderlijk helder en analytisch zijn, maar mist soms de menselijke connectie. Een team vol voelers brengt dan weer betrokkenheid en intuïtie, maar kan rationele besluitvorming uitstellen. Door beide perspectieven bewust in te zetten, ontstaat een balans die zowel productief als mensgericht is.

Van ‘labels’ naar eigenaarschap

Bovendien staat de bedrijfswereld voor een grote shift. Nu technologieën zoals AI en automatisering steeds meer rationeel denkwerk overnemen verschuift de echte meerwaarde van mensen naar bewustzijn, betekenis en verbinding.

Het onderscheidend vermogen van mensen ligt in:

• Zelfbewustzijn: inzicht in je eigen drijfveren, emoties en automatische patronen en het vermogen om die te reguleren.
• Sociaal bewustzijn: empathie en het vermogen om de emoties, behoeften en perspectieven van anderen waar te nemen.
• Relationeel bewustzijn: het bouwen aan betekenisvolle relaties en verbindingen, niet alleen binnen het team, maar ook met bredere maatschappelijke systemen waarin de organisatie opereert. 

Het Enneagram is geen labelsysteem, het is een uitnodiging om eigenaarschap te nemen over je diepste motivaties en te zien hoe je in het heden een andere keuze kunt maken. Zo blijf je niet vastzitten wanneer je in de put valt, maar leer je met empathie een nieuw pad te kiezen.

Op zoek naar een community die je uitdaagt en inspireert als coach? Ontdek de Shift & Grow community voor en door coaches!