Hoe herken je (onbewust) sabotagegedrag in teams? - De sabotagelijn in actie!

Hoe herken je (onbewust) sabotagegedrag in teams? En op welke manier draag je als leider of coach zelf bij aan dit gedrag? Mensen hebben vaak de neiging om verandering te verhinderen. Vaak gebeurt dit onbewust, met subtiele gedragsuitingen die vaak klein en onschuldig lijken. In deze blog onderzoeken we sabotagegedrag met modellen uit Deep Democracy zoals de ijsberg, de sabotagelijn en EDGE gedrag.

Ontdek in deze blog hoe je het probleem aanpakt bij de wortel:

• Sabotagegedrag herkennen in teams
• Wat is de sabotagelijn?
• Sabotagegedrag in de onderstroom (Deep Democracy ijsberg)
• Wat is EDGE gedrag?

Sabotagegedrag herkennen in teams

Sabotagegedrag ontstaat meestal in situaties waarbij teams zich ongehoord, genegeerd of verwaarloosd voelen. Bijvoorbeeld wanneer een veranderingstraject wordt opgelegd, zonder enige inspraak of engagement van medewerkers.

Sabotagegedrag is soms moeilijk te herkennen omdat het heel normaal en onschuldig lijkt. Iets weglachen, minimaliseren of gewoonweg negeren lijkt klein, maar het kan een symptoom zijn van een groter probleem.

Stel jezelf de vraag, vanuit welke intentie en drijfveer vertrekt dit sabotagegedrag bij het team? Hoe bewust is het team zich zelf van dit gedrag? En hoe heb ik deze situatie zelf mee gecreëerd?

• Bewust sabotagegedrag: Vertrekt vanuit de intentie om te saboteren. Dit komt meestal voort uit een gevoel van controleverlies en een gebrek aan erkenning.
• Onbewust sabotagegedrag: Vertrekt meestal vanuit angst, onzekerheid of miscommunicatie. Denk bijvoorbeeld aan uitstelgedrag, afhankelijkheid of cynisme.

Het probleem ontstaat echter wanneer deze weerstand niet zichtbaar en dus ook niet bespreekbaar wordt in het team. Met andere woorden, het team durft niet in de spanning gaan staan. Zo kom je uiteindelijk in een vicieuze cirkel terecht die elke poging tot verandering doet mislukken. Elk idee komt even bovendrijven om vervolgens weer te verdrinken. Het team verliest zo steeds meer motivatie, betrokkenheid en vertrouwen.

Wat is de sabotagelijn?

De sabotagelijn is een model uit Deep Democracy. Het beschrijf hoe teams de huidige realiteit (onbewust en ongewild) mee in stand houden met sabotagegedrag. De sabotagelijn beschrijft dit gedrag aan de hand van een spectrum.

Enerzijds heb je bedekt sabotagegedrag. Dat zijn subtiele zaken zoals roddelen, sarcasme en het achterhouden van communicatie. Bedekt sabotagegedrag is vaak moeilijker te herkennen omdat het achter je rug gebeurt, en de intentie erachter minder duidelijk is. Het kan op lange termijn dan ook zorgen voor een toxische werkomgeving. Een gebrek aan open dialoog zorgt voor wantrouwen en angst.

Anderzijds heb je openlijk sabotagegedrag. Dit gedrag kan je makkelijker herkennen omdat de confrontatie directer is. Het speelt zich af waar je bij bent. Denk bijvoorbeeld aan tegenspreken, staken of simpelweg weigeren om mee te werken. Zonder de juiste conflictvaardigheden kan dit zorgen voor problemen in het team. Het zorgt voor frustratie, mindere samenwerking en verlies van productiviteit.

De sabotagelijn helpt je om sabotagegedrag te herkennen en boven de waterlijn te brengen. Zo maak je het bespreekbaar en werkbaar.

Sabotagegedrag in de onderstroom (Deep Democracy ijsberg)

Deep Democracy beschrijft deze teamdynamieken aan de hand van een ijsberg metafoor. Boven water heb je alle bewuste processen zoals concrete afspraken, uitgesproken normen en waarden. Daarnaast heb je de onbewuste processen zoals emoties en overtuigingen die zich onder de waterlijn afspelen.

sabotagegedrag bevindt zich meestal in de onderstroom van een team. Het team zegt ja, maar doet nee. Op dit moment ontstaat er een kloof tussen wat zich boven en onder de waterlijn afspeelt. Mensen uiten hun frustraties of behoeften met sabotagegedrag in de wandelgangen, maar niet op momenten wanneer het er echt toe doet.

Al snel verspreidt dit gedrag zich doorheen de organisatie, en wordt het een onuitgesproken onderdeel van de cultuur. Nieuwe teamleden pikken dit gedrag al snel op (vaak uit de behoefte om erbij te horen) en zo creëer je een onveilige werkomgeving.

De kracht van team coaching ligt in het vergroten van het collectief bewustzijn, om zo de verborgen wijsheid en het potentieel van een team aan te boren:

1. Collectief bewustzijn: Wat zit er in het groepsbewuste? Iedereen weet wat er speelt boven de waterlijn. Wat zijn de gedeelde doelstellingen? Welke bewuste afspraken worden er gevolgd?
2. Onderstroom: Wat zit er in het groepsonbewuste? Welke onbewuste processen en teamdynamieken ontstaan? Wat zijn de gedeelde emoties en overtuigingen? Welke onuitgesproken normen en waarden hanteert het team?
3. Wijsheid / potentieel: Teams kennen een enorme kracht in de gebundelde kennis, ervaring en perspectieven van alle teamleden die tot oprecht vernieuwende inzichten leiden. Vaak blijft dit echter in de onderstroom zitten. Welke potentieel blijft momenteel onbenut in jouw team?

Wanneer we sabotagegedrag in de onderstroom niet durven bespreken, blijven we telkens aan de rand van de waterlijn staan. We draaien in vicieuze cirkels zonder resultaat. Elke verandering boven de waterlijn wordt teniet gedaan in de onderstroom.

Wat is EDGE gedrag?

EDGE gedrag is sabotagegedrag dat zich afspeelt aan de rand van de norm. Het is dus moeilijk om te bepalen of het gedrag acceptabel is of niet. Medewerkers tasten de grenzen af. Het is belangrijk om dit gedrag vroeg te herkennen zodat je tijdig kan ingrijpen. Doe je dat niet, dan komt het sabotagegedrag uiteindelijk in de mainstream terecht. Dan is er sprake van een toxische organisatiecultuur.

EDGE gedrag ontstaat in het moment waarop je spanning begint te voelen. Vervolgens neem je een belangrijke beslissing: maak ik dit bespreekbaar of hou ik het in de onderstroom? In de praktijk neemt het reptielenbrein echter al snel over. We hervallen binnen de 0,2 seconden onbewust en ongewild in een automatische reactie.

Dat gevoel wordt soms ook overspronggedrag genoemd. Het is een defensief mechanisme, zoals de vecht-vlucht-bevries respons waarbij we (onbewust) sabotagegedrag vertonen. Dat doen we binnen onze eigen ontwikkeling, maar ook binnen teams.

Durf om stil te staan, en stel jezelf de vraag:

1. Welke sabotagegedrag herken je in het team?
2. Hoe heb ik deze situatie onbewust en ongewild mee gecreëerd
3. Hoe hou ik de huidige realiteit onbewust en ongewild mee in stand?
4. Wat is nodig om het onbespreekbare, opnieuw bespreekbaar te maken?

Wil jij ook meer het verborgen potentieel van jouw team aanboren? Het vraagt veel openheid, moed en toewijding om als team in de spanning te gaan staan. Maar met de juiste dialoog-en conflictvaardigheden zorgt het voor een productievere en gezondere werkomgeving. Ontdek hoe je omgaat met sabotagegedrag & het faciliteren van open dialoog in onze Masterclass Teamcoaching!

Zelf aan de slag met sabotagegedrag & conflicttraining? Ontdek de Masterclass Teamcoaching!