Hoe overwin je drama op het werk? Van drama-naar winnaarsdriehoek!

08/12/2021

Verlaat je soms een vergadering met een wrang gevoel? Denk je soms “Ik had beter dit gezegd” of “ik had beter zo gereageerd”? Werken met mensen is omgaan met emoties. Zowel die van jezelf als van anderen. Soms loopt dat even mis. Wanneer je emoties of angsten de bovenhand laat nemen beland je in wat wij een dramadriehoek noemen. In onze ICF erkende coaching opleiding gaan we met dit coaching model aan de slag. Zo kan je tijdig de verschillende rollen herkennen en ingrijpen op een zorgzame manier.

Dramadriehoek coaching model
Dramadriehoek - Stephen Karpman

Ben jij ook dramasituaties beu? Dan is dit artikel voor jou! We hebben het over:

Wat is een dramadriehoek?

Een dramadriehoek is het klassieke voorbeeld van communicatie die verkeerd loopt. In deze gedragspatronen neem je geen verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag of jouw aandeel in het drama. Dit coaching model herkent communicatie vol met verborgen boodschappen en een gebrek aan wederzijds respect.

Over het algemeen zijn er drie rollen in de dramadriehoek. Deze rollen zijn uitwisselbaar. Als de redder zich bijvoorbeeld niet voldoende gewaardeerd voelt kan deze in de slachtofferrol kruipen. Met andere woorden, gedrag roept gedrag op. Als één van de teamleden in een dramarol schiet, zal de ander volgen.

Ongeacht de rol die je aanneemt verlaat iedereen het gesprek met een wrang gevoel. Dit soort patronen komen zowel voor in professionele als persoonlijke relaties. Hoe meer dit soort situaties zich blijven herhalen, hoe meer energie het voor iedereen kost. In een dramadriehoek verliest dus iedereen.

De 3 dramarollen

Als professionele coach is het belangrijk dat je dit soort situaties kan overwinnen met krachtige communicatie. In onze coaching opleiding gaan we dieper in op de dramarollen en hoe je ze kan herkennen, stoppen en bewust maken van hun rol.

Dit coaching model gaat over meer dan herhaald gedrag, het haalt ook een hele hoop metacommunicatie naar boven.

Aanklager

De aanklager zegt dingen zoals “Aan jou heb ik ook niets.” en “Als je niet doet wat ik zeg lukt het nooit.” Deze rol stelt zich vaak boven de rest van het team. Wanneer er fouten gebeuren zal hij dan ook eerst de verantwoordelijkheid naar het slachtoffer of de redder doorschuiven.

De aanklager geeft negatieve feedback of kritiek die vaak te veel op de persoon in plaats van het werk gericht is. Hij beschuldigt anderen voor gebeurde fouten en neemt zelf geen verantwoordelijkheid hierin.

Een aanklager is vaak sterk overtuigd van zijn visie en wordt agressief wanneer anderen die niet begrijpen. Zijn probleem ligt in het feit dat hij geen constructieve feedback geeft, of de visie duidelijk communiceert en bespreekt. Aanklagers onderschatten andermans capaciteiten en overschatten vaak hun eigen vermogen.

Redder

De redder lost andermans problemen ongevraagd op. Hij ziet de ander als hulpbehoevend en doet vaak meer dan gewenst is.

“Wacht, ik zal het wel oplossen!” Een redder ontneemt iemands’ verantwoordelijkheden en maakt anderen afhankelijk van zichzelf. In Transactionele analyse van Karpman heeft dit te maken met het ego van de redder. Deze rol zoekt vaak erkenning en wil zich nodig voelen.

Een redder maakt anderen in het team vaak afhankelijk van zichzelf. Wanneer iets te moeilijk wordt neemt hij het over, waardoor er geen leerproces is bij de geholpen persoon. Ook al helpt de redder meestal vanuit goede intentie, hij houdt negatief gedrag in stand en verlamt de vooruitgang van de persoon die hij ‘redt’. Vaak nemen redders de aanklager ook niet serieus.

Slachtoffer

Het slachtoffer kan, durft of wil geen actie ondernemen. Deze rol gelooft niet in zijn eigen capaciteiten om een probleem op te lossen. Daardoor legt hij de schuld bij anderen wanneer iets niet lukt.

Iets typisch wat je een slachtoffer kan horen zeggen is “Ik kan daar toch niets aan doen.” Of “Ik doe het toch nooit goed genoeg.” De slachtofferrol doet zich hulpeloos voor en voelt zich vaak ook machteloos. Hij irriteert zich aan de aanklager en zoekt medelijden bij de redder.

Slachtoffers halen zichzelf naar beneden. Ze nemen kritiek vaak te persoonlijk op en reageren vaak passief op de situatie.

Neem jij de controle over dramasituaties? Ontdek onze ICF erkende coaching opleiding en word gecertifieerd coach!

3 oorzaken van een dramadriehoek

#1 Ongelijkwaardige relaties

In een dramadriehoek spreken we vaak van ongelijkwaardige relaties. Je neemt ofwel een boven of onder-positie aan. Door de verschillende machtsverhoudingen ontstaat er een angst voor open dialoog. Hierdoor komen allerlei verborgen agenda’s naar boven en onstaat er vaak ook een gebrek aan respect.

Wanneer dit uit de hand loopt kan het resulteren in een roddelcultuur. Dit vergroot natuurlijk alleen maar het wantrouwen en legt de focus op de negatieve aspecten in de relatie. Eens je focust op wat niet goed is wordt het moeilijker om nog positieve aspecten terug te vinden.

#2 Eigen aandeel niet herkennen

In de dramadriehoek neemt niemand verantwoordelijkheid over zijn of haar eigen gedrag. Doordat niemand zijn eigen aandeel erkent bouwt de frustratie tegenover elkaar op. Een redder zal bijvoorbeeld niet inzien dat hij de slachtofferrol in stand houdt.

Het gedrag vertrekt meestal vanuit een diepere emotie zoals angst of onzekerheid. Een teamleader kan bijvoorbeeld negatieve feedback geven op zijn team omdat hij stress heeft om te presenteren aan het hoger management. De teamleden kunnen dan weer de schuld op hun teamleader steken. Hij had namelijk onvoldoende briefing en tijd gegeven.

In de realiteit hebben beide partijen wellicht gelijk. Het gaat echter om ook jouw eigen aandeel herkennen en toegeven dat ook jij fouten maakt.

Feedback geven is natuurlijk een kunst. Vaak houden we onvoldoende rekening met de impact die onze feedback zal hebben op de ontvanger. In onze ICF erkende coaching opleiding leer je verschillende methoden om met een hart voor de ander feedback te geven.

#3 Wijzen naar een ander

Eigen aan het coaching model is niet alleen de verantwoordelijkheid laten liggen, maar de schuld in andermans schoenen schuiven. Je projecteert je frustraties op anderen omdat je jouw eigen fouten niet wil of kan inzien.

Uiteindelijk let je alleen nog maar op wat de anderen fout doen en is er geen aandacht of ruimte om aan de relatie of jezelf te werken. Ben je te hard gefocust op wat iemand anders fout doet? Dan is dit waarschijnlijk een teken dat je aan jezelf moet werken!

Van drama-naar winnaarsdriehoek!

Hoe doorbreek je nu de vicieuze cirkel van drama? Zoals gewoonlijk begint echte verandering bij bewustwording. Je merkt wanneer jij of iemand anders een dramarol aanneemt en op welke manier dat elkaar beïnvloedt.

Daarna gaat het om verantwoordelijkheid nemen of laten. Begrijp wanneer de verantwoordelijkheid bij jou ligt maar respecteer het ook wanneer die bij een ander ligt.

Ten slotte heb je communicatie. Om de dramadriehoek volledig te verbreken moet iedereen uit zijn rol kunnen stappen. Hoe bevries je dit soort situatie? Kan je iemand respectvol bewust maken van zijn of haar rol? Dat zijn allemaal coaching competenties die je leert in onze ICF erkende coaching opleiding.

winnaarsdriehoek coaching model Karpman
Winnaarsdriehoek - Stephan Karpman

Winnaarsrollen

Assertieveling

Een assertieveling is het omgekeerde van de aanklager. Deze rol geeft opbouwende feedback en kan assertief, en met respect voor de ander zeggen wat hij denkt, vindt en voelt. Assertievelingen articuleren duidelijk wat ze nodig hebben en durven nee zeggen wanneer nodig.

Anderzijds kunnen assertievelingen ook verandering aanbrengen en zelf feedback ontvangen en implementeren. Een assertieveling begint zijn feedback met “ik denk, ik wil, ik voel...” en heeft respect voor andermands mening. Hij geeft duidelijke grenzen aan en zegt wat hij denkt.

Helper

In tegenstelling tot een redder helpt de helper om anderen op te bouwen. Hij laat anderen hun werk doen tenzij ze expliciet om hulp vragen. Wanneer een helper hulp biedt zal hij dit vooral op een ondersteunende manier doen.

De helper denkt niet voor anderen maar helpt anderen denken. Ze geven anderen voldoende ruimte om te leren en fouten te maken. Een helper gelooft in andermans capaciteiten om voor zichzelf te denken.

Realist

Een realist ziet wat hij nog niet kan als een opportuniteit om het te leren. Deze rol is bewust van zijn eigen gevoelens en neemt die dan ook serieus. Hij kan duidelijk grenzen aangeven en wanneer hij een probleem niet zelf kan oplossen vraagt hij gericht om hulp.

Een realist moet zich vooral kwetsbaar durven openstellen. Hij is niet bang om zijn eigen kunnen of onkunde op de proef te stellen.

Dramadriehoek overwinnen teamscan

De dramadriehoek als coaching model in de praktijk?

Herken jij dit soort situaties uit je eigen leven? Val je soms in één van de rollen? Wil je hier voor eens en voor altijd een einde aan maken? De dramadriehoek gebruiken als coaching model vergt de nodige inzichten en ervaring als coach.

Niet alleen moet je de rollen kunnen herkennen aan de (verborgen) communicatie tussen teams, je moet ook voldoende kunnen communiceren om iedereen bewust te maken van zijn of haar rol. In ons ICF erkende coaching opleiding krijg je inzichten in onbewuste denkprogramma’s en technieken zoals vraagstelling of confrontatie om bewustzijnsverruiming te stimuleren.

Benieuwd welke shift wij voor jou kunnen creëren? Ga een vrijblijvend gesprek aan!

Coaching model - dramadriehoek

Ontmoet ons tijdens een vrijblijvend gesprek