Het stijgende belang van coaching in een VUCA-wereld
Het is geen geheim dat de wereld vandaag ontzettend snel verandert. Dat zorgt niet alleen voor onzekerheid maar ook voor complexiteit. Een fenomeen dat sommigen zullen herkennen als de VUCA wereld. Maar wat is VUCA? En wat heeft dat met coaching te maken? Hoe kan je hiermaa aan de slag in een coachingsgesprek?
De COVID-19 uitbraak is een actuele illustratie van het fenomeen. Niemand had deze gebeurtenis zien aankomen, en toch heeft het vele planningen voor 2020 en daar voorbij voor goed veranderd. Mensen werden gevraagd om thuis te werken, en sommige organisaties moesten zelfs de deuren sluiten.
Dus hoe kom je hier sterker uit? In dit artikel beantwoorden we wat een VUCA-wereld is, en hoe je hier door coaching beter mee om kan gaan;
- Wat is coaching?
- VUCA - Waarom coaching steeds belangrijker wordt
- 4 signalen van een VUCA omgeving
- Hoe zorgt coaching voor een shift?
Wat is coaching?
Coaching is een ‘buzz woord’, maar wat wil het nu eigenlijk echt zeggen? We hebben allemaal doelen die we willen bereiken, uitdagingen om te overwinnen en momenten waarop we ons geblokkeerd voelen.
Een coach helpt bij het stellen van doelen en het behalen daarvan. Deze doelen zijn vaak verbonden aan ontwikkeling van kennis, competenties en talenten. De rol van een coach is voor iedereen anders. Er zijn verschillende definities en interpraties rond het woord.
Bij Coaching The Shift zien we coaching als:
“Coaching is een gestructureerd en doelgericht proces, waarbij de coach op interactieve wijze de gecoachte aanzet tot effectief gedrag door: bewustwording en persoonlijke groei. Samenwerken met een coach geeft je meer inzicht in jezelf en zet je op weg naar meer persoonlijke en professionele voldoening.”
Een coach ondersteunt het leer-en ontwikkelproces van de coachee. Het verschil met een trainer of consultant is dat een coach geen concrete kennis zal overdragen. Coaches vertellen niet wat je moet doen, maar helpen je bewuster nadenken door middel van reflectieve vraagstelling en interactieve denkoefeningen in een coachingsgesprek.
VUCA – waarom coaching steeds belangrijker is
“Het is een VUCA-wereld!” Misschien heb je dat wel al eens horen vallen tijdens een vergadering? De term VUCA werd origineel bedacht door het Amerikaanse leger met specifieke nadruk op leiderschap in uitdagende omgevingen en situaties.
Het acroniem werd al snel opgepikt door de bedrijfswereld die veel gelijkenissen herkende in de arbeidsomgeving.
VUCA staat voor volatility, uncertainty, complexity & ambiguity. De term wordt gebruikt om de snelheid en hoeveelheid van verandering te omschrijven, en de gevolgen die dit met zich meebrengt.
Denk er even over na. Een plotse verandering in de markt, politieke onzekerheid, de exponentiële groei van technologie,… Onze wereld is in constante beweging. Dat maakt het voor velen een stuk moeilijker om mee te blijven evolueren.
Als mens gaan we van nature op zoek naar stabiliteit, zekerheid en eenvoud. Sterker nog, na slaap, voeding en drinken herkent Maslow de behoefte aan veiligheid en zekerheid als één van de grootste. In een VUCA-wereld is het echter moeilijk om die zekerheid te vinden.
Vervolgens proberen we ook steeds hogere verwachtingen in te lossen. Niet alleen consumenten verwachten meer, maar ook onze zelfverwachtingen worden groter. Als individu willen we impact nalaten, en het liefst zo snel mogelijk. Het kan voor velen demoraliserend zijn wanneer dit gevoel van vervulling ontbreekt, en er dus een mismatch is tussen de zelfperceptie en sociale identiteit.
Hieronder gaan we dieper in op de kenmerken van een VUCA-wereld en hoe we ermee kunnen omgaan.
Volatiliteit
De “V” in VUCA staat voor volatiliteit en verwijst naar de beweeglijkheid en vluchtigheid van een situatie. In andere woorden, de wereld vandaag moet leren omgaan met onstabiele omstandigheden.
Er zijn talloze voorbeelden van volatiliteit op de markt. Bijvoorbeeld het schommelen van aandelenkoersen of de plotse stijging van energieprijzen. Meestal liggen deze uitdagingen buiten onze controle en kennis. We weten dus niet wanneer prijzen stijgen, hoe lang of hoe veel ze stijgen.
In een volatiele wereld zijn problemen dus vaak onverwachts. Verandering is geen unicum, maar een constante. Opvallend is de snelheid waarop deze veranderingen gebeuren, en dus ook ons vermogen om snel te reageren op deze veranderingen.
Hoe ga je hiermee om?
Volatiliteit bestrijd je het beste met visie. Het probleem is dat we vaak reageren op verandering, in plaats van proactief te zijn. Door bewust tijd en middelen toe te wijden aan voorbereiding kan je dus beter inspelen op verandering.
Onzekerheid
De “U” in VUCA staat voor ‘Uncertainty’ of onzekerheid, verwijzend naar het gebrek aan informatie in een situatie. In dit geval hebben we ofwel te weinig informatie, of onvoldoende kennis om de impact van onze acties te voorspellen.
Een veelgebruikt voorbeeld van onzekerheid is een product lancering van een concurrent. Je weet dat het nieuwe product een effect kan hebben op jouw bedrijf, maar je weet niet voldoende om erop in te spelen.
De aankomende verandering zorgt voor onzekerheid en onduidelijkheid over de toekomst. We weten dat verandering eraan komt, maar niet wanneer of hoe die verandering eruit zal zien. Deze onvoorspelbaarheid druist in tegen ons natuurlijke drang om zekerheid te scheppen.
Hoe ga je hiermee om?
Omgaan met onzekerheid gaat over hoe comfortabel je bent met het onbekende. Door systematisch buiten je comfortzone te treden, vergroot je niet alleen je gevoel van zelfzekerheid, maar verwerf je ook nieuwe inzichten en vaardigheden. Door verandering te accepteren als een constante kan je leren anticiperen op het onbekende en zo onzekerheid omarmen.
Complexiteit
De “C” in VUCA verwijst naar complexiteit. Met andere woorden de verbondenheid en afhankelijkheid van verschillende onderdelen in een systeem. Door de hoeveelheid van informatie is het vaak lastig om de juiste verbanden te zien of hiaten terug te vinden.
Daarnaast is er ook steeds meer informatie beschikbaar. Natuurlijk, meer informatie betekent een betere onderbouwing voor kritieke beslissingen. Echter, naast juistheid van een beslissing is ook snelheid belangrijk. Wanneer je namelijk in de analysefase blijft hangen, wordt er geen actie genomen en blijf je stil staan.
Er wordt ook wel naar dit fenomeen verwezen als “decision paralysis” of letterlijk vertaald beslissings-verlamming. Je zou zelfs kunnen spreken van een overdosis aan informatie.
Denk bijvoorbeeld aan complexe probleemstellingen uit de politiek. Stel, je wil het onderwijssysteem volledig hervormen. Hoe begin je eraan? Je zou in gesprek moeten gaan met leerlingen, ouders, leerkrachten, scholen, bedrijven,… en daar stopt het nog niet. Ongeacht wat je doet, je keuze zal betwist worden door miljoenen mensen.
Het stijgende aantal variabelen, en de beschikbaarheid van informatie kunnen overweldigend zijn en leiden tot onproductiviteit. Met hoe meer beslissingsfactoren je rekening moet houden, hoe langer en ingewikkelder het beslissingsproces zal zijn.
Hoe ga je hiermee om?
Duidelijkheid (clarity) en eenvoud zijn hier je beste vriend. Het nemen van complexe beslissingen is een kunst die je alleen kan beheersen door terug te keren naar de essentie. Wat zijn de kernwaarden van alle stakeholders, en hoe kunnen we die op één lijn zetten?
Ook communicatie is ontzettend belangrijk. Er moet duidelijk uitgedrukt worden wat de richting is van het team en de organisatie. Probeer overzicht te houden en te herstructureren.
Ambiguïteit
Ten slotte is er de “A” in VUCA die staat voor ambiguïteit. In dit soort situaties is er vaak weinig of geen informatie beschikbaar.
We zien bijvoorbeeld hoe verschillende sectoren worden opgeschud en getransformeerd met de komst van technologie. Bedrijven zullen moeten innoveren als ze niet willen achter blijven in de oude wereld.
Ambigue situaties zijn zoals onbetreden terrein. Je weet nooit wat je kan verwachten, en het is vaak moeilijk om oorzaak en gevolg aan mekaar te linken.
Hoe ga je hiermee om?
In een ambigue wereld heeft het geen nut om een gedetailleerd plan op te stellen. De kans dat je na enkele maanden, of misschien zelfs weken je plan volledig moet omgooien is vrij groot. Het is dus belangrijker om een kader voor experimentatie te voorzien.
Een experimentatiecultuur vraagt echter niet alleen in een shift in gedrag, maar vooral in mindset en cultuur. Risico’s nemen wordt hier aangemoedigd, net als falen. Hoe meer experimenten je uitvoert, hoe duidelijker de mogelijkheden in de toekomst.
Een belangrijke eigenschap hier is weerbaarheid (agility). Hierdoor leer je beter omgaan met moeilijke situaties en productiever functioneren onder stress.
4 signalen van een VUCA-omgeving
#1 Gebrek aan open dialoog
Een veilige omgeving is onmisbaar om de optimale prestatie van een team te verzekeren. Als onaangename gesprekken worden vermeden, uit een gevoel van angst of onzekerheid kan dit een groot negatief effect hebben op de output van teams.
In open dialoog staat eerlijkheid voorop. Hier kunnen teams feedback geven op elkaars werk, zonder het individu erachter aan te vallen. Om een open dialoog te creëren is het belangrijk dat je team skills leert zoals het correct geven en ontvangen van feedback, op een empathische manier.
Door je in te leven in andermans schoenen vergroot je niet alleen je begrip voor hun feedback, maar krijg je ook nieuwe inzichten in je eigen werk. Het koesteren van open dialoog gaat over het bouwen van een cultuur waar vertrouwen voorop staat. Enkel zo ontwikkel je een omgeving waar iedereen vrijuit durft spreken.
#2 Er is nood aan constante hervorming
Verandering is de enige zekerheid in ons leven. De éne verandering is nog niet afgerond, of de volgende is al bezig. Toch gaan organisaties hier op een rare manier mee om. Kijk naar Kurt Lewin’s 3-stappenplan voor verandering:
- Ontvriezen
- Verandering
- Opnieuw bevriezen
In Lewin’s model bereiden organisaties zich voor op verandering, voeren ze deze gestructureerd uit en gaan ze ten slotte weer over tot het nieuwe normaal. In een VUCA-wereld is geplande verandering echter iets moeilijker.
Een betere oplossing is om het algemeen aanpassingsvermogen van een organisatie te vergroten. In plaats van gigantische veranderprojecten, ga je dus beter aan de slag met kleinere, incrementele veranderingen.
#3 Mensen zijn overweldigd met opties
Een gebrek aan richting en duidelijkheid maakt het moeilijker voor mensen om actie te ondernemen. Als je regelmatig het gevoel hebt dat je niet vooruit raakt omdat je in te veel richtingen wordt getrokken herken je dit zeker.
Doordat we met steeds meer variabelen rekening moeten houden, wordt het moeilijker om te innoveren. De shift naar zelfsturing is tegenstrijdig met de hiërarchische en routineuze arbeidsstructuur die we gewend zijn. Zonder duidelijke visie, en een kader waarin teams kunnen werken zal er dus weinig productieve actie ondernomen worden.
#4 Veel blabla, weinig boem boem
Hebben jij en je team een lijst vol ideeën die nooit in actie worden omgezet? De complexiteit en onzekerheid in organisaties vertraagt beslissingen waardoor veel initiatieven nooit het daglicht zien.
Het probleem is niet een gebrek aan ideeën, maar een gebrek aan concrete planning en opvolging van die ideeën. Dit is vaak het effect van een vergadercultuur, waar lange debatten worden gevoerd zonder concreet doel of uitgangspunt.
De angst voor het onbekende of het nemen van de verkeerde beslissing zorgt voor het uitstellen van actie. Het uitstellen van actie zorgt op zijn beurt weer voor een gebrek aan nieuwe inzichten.
Hoe zorgt coaching voor een shift?
De echte kracht van mensen is verscholen in hun bereidheid om uit de comfortzone te treden en zo hun volle potentieel te benutten.
Coaching geeft mensen de ruimte om even te vertragen en stil te staan in een anders drukbezet leven. Het biedt de opportuniteit om tot meer (zelf)bewustzijn te komen en op een andere manier te denken, handelen en zijn.
Alles begint bij bewustzijn. Hoe goed kennen we onszelf? Maar ook, hoe beïnvloeden onze acties anderen? In een coachingsgesprek ga je door middel van vraagstelling en interactieve oefeningen op introspectie. De coach is er niet om jou te vertellen wat je wel of niet moet doen, maar om je blik te verruimen.
Zo kan de coachee aan de slag met nieuwe inzichten in zichzelf en de omgeving vanuit een dieper begrip voor anderen en meer gefocuste aandacht.
Coaching de shift van ‘ik’ naar ‘wij’
Als individu zijn we verbonden met onze omgeving door de acties die we ondernemen. Deze beïnvloeden namelijk niet alleen onszelf, maar ook diegene rondom ons. De grotere bewustzijnswording hiervan zorgt voor een collectieve shift van ‘ik’ naar ‘wij’.
Aan de ene kant nemen mensen hun eigen leven in handen. Ze gaan op zoek naar een doelbewuste carrière en nemen verantwoordelijkheid voor hun eigen acties. Het grotere besef van hun acties en de effecten hiervan helpen bij het opbouwen van veerkracht en flexibiliteit.
Aan de andere kant veranderen organisaties hun vastgeroeste structuren en autoritaire hiërarchie naar agile processen en zelfsturende teams. Gezonde relaties gebaseerd op wederzijds respect, vertrouwen en openheid vormen hiervoor de basis.
Coaching vergemakkelijkt de overgang door dynamieken en relaties te verhelderen in een co-creatief reflectief proces, op een manier die mensen inspireert om hun potentieel en capaciteiten ten volste te benutten, en zo hun (gemeenschappelijke) doelstellingen te behalen.
Jouw eigen reis als professionele coach starten? Bekijk ons ICF geaccrediteerd coaching opleiding aanbod!
