Gevoelsreflectie: de sleutel tot empathie en begrip in elk gesprek!

Effectief communiceren is cruciaal voor je succes. En hoewel er veel vaardigheden zijn die bijdragen aan duidelijk communiceren, is er één die eruit springt : luisteren. Maar wat maakt actief luisteren zo belangrijk? En hoe kun je je luistervaardigheden naar een hoger niveau tillen? In deze blog verkennen we de kracht van reflectief luisteren als communicatievaardigheid. En laten we je kennismaken met gesprekstechnieken zoals “gevoelsreflectie".

• Wat is gevoelsreflectie?
• De kunst van gevoelsreflectie
• Reflectief luisteren & gevoelsreflectie: een stappenplan
• 7 reflectieve gesprekstechnieken
• Hoe gevoelsreflectie het verschil kan maken

Wat is gevoelsreflectie?

Gevoelsreflectie of reflectief luisteren zijn gesprekstechnieken en een soort luistervaardigheid waarbij je jouw eigen gevoelens weerspiegelt door ze als hypothese in het gesprek te brengen. Het is een krachtig hulpmiddel voor leidinggevenden en coaches. Omdat het hen helpt om de emoties en perspectieven van hun teamleden beter te begrijpen.

Enerzijds toont reflectief luisteren toont aan dat je aandachtig bent en je best doet om te begrijpen wat de ander zegt. Anderzijds maakt gevoelsreflectie het mogelijk om je intuïtie te gebruiken en zo onzichtbare dingen te benoemen. Dat kan helpen om sneller tot de kern van de zaak te komen.

De kunst van gevoelsreflectie

Een gesprek gaat niet alleen over wat er gezegd wordt, maar ook over de onzichtbare signalen. Met de juiste gesprekstechnieken kan een ervaren coach je helpen om onder de waterlijn te kijken en je dichter bij de essentie te brengen. Zo wordt je bewust van meer dan wat letterlijk gezegd wordt en heb je ook aandacht voor het momenteel onzichtbare.

Als ervaren coach heb je het vermogen om gevoelssignalen in je gesprekken te verwerken. Er zijn twee manieren om dit te doen.

1) Eigen gevoel met de ander delen

Soms kan je tijdens een gesprek jouw eigen gevoel of intuïtie gebruiken om onuitgesproken zaken naar boven te brengen. Het is belangrijk om jouw gevoel in te brengen als “vooronderstelling”. Door jouw eigen gevoelens te reflecteren, stel je jezelf open en kwetsbaar op, waardoor je makkelijker vertrouwen opbouwt. Bovendien kan je jouw vooronderstellingen bevestigen of weerleggen, wat een diepgaande uitwisseling van gedachten en gevoelens mogelijk maakt.

Bijvoorbeeld:

Tijdens een gesprek met een medewerker, zijn directe manager, en de hogere manager (N+2) merkte ik op dat telkens wanneer ik een vraag stelde, de hogere manager het antwoord overnam. Wanneer ik mijn gevoel inbracht als hyptohese kreeg ik als reactie:

“De manager vermijdt discussies en neemt zelfden zelf het woord. Daarom ben ik hier om het gesprek te begeleiden.”

Alleen Door verder in te gaan op de kwestie ontdekte ik dat de hogere manager medeverantwoordelijk is voor het probleem. Hij houdt onbewust en ongewild de huidige realiteit mee in stand. De manager kan niet buiten zijn comfortzone groeien en aan zijn leerdoelen werken. Dit inzicht kwam elleen naar boven doordat ik mijn eigen intuïtie en gevoel inbracht tijdens het gesprek.

2) Gevoel van ander benoemen

Anderzijds kan je soms ook bepaalde emoties afleiden bij jouw gesprekspartner door aandachtig te zijn voor mimiek, lichaamstaal, woordkeuze, enzovoort. Ook hier breng je dat telkens in als vooronderstelling of hypothese. Door het gevoel van de ander te reflecteren toon je aan dat je actief luistert en creëer je een ruimte waarin de ander open en veilig kan delen.

Beide gesprekstechnieken dragen bij aan het opbouwen van een effectieve communicatie en het creëren van een vertrouwensvolle omgeving. Zo ontstaat een open dialoog die je in staat stelt om elkaars onderliggende emoties en behoeften beter te begrijpen, en hierop in te spelen. Het is belangrijk om alert te blijven voor valkuilen zoals aannames, onjuiste interpretaties en over-generalisatie.

Reflectief luisteren & gevoelsreflectie: een stappenplan

Gevoelsreflectie vergroot de empathie, zorgt voor betere en diepere communicatie en transformeert onproductieve conflicten in open gesprekken. Door het open delen van gevoelens maak je ruimte voor wederzijds begrip en het vinden van gemeenschappelijke rol.

Er zijn echter ook enkele valkuilen bij gevoelsreflectie. Daarom is het belangrijk om deze 5 stappen te volgen bij het reflecteren van een gevoel:

1. Toestemming vragen – Begin het gesprek door toestemming te vragen om iets te benoemen of in te brengen. Dit creëert een sfeer van respect en openheid, waarin de ander zich comfortabel voelt om te delen.
2. Gevoelshypothese inbrengen – Breng jouw gevoelshypothese naar voren als een vooronderstelling of hypothese. Bijvoorbeeld: “Ik heb het gevoel dat…” of “Het lijkt voor mij wel of…”. Blijf neutraal en objectief. Op die manier geef je de ander de kans om het gevoel te bevestigen of ontkrachten, zonder dat ze zich veroordeeld of aangevallen voelen.
3. Reflectievraag – Stel een reflectievraag die jouw gesprekspartner uitnodigt om zijn of haar gedachten en gevoelens rond de kwestie te delen. Bijvoorbeeld: “Wat denk jij hiervan?” of “Hoe kijk jij hier naar?” Hiermee geef je ruimte voor meer exploratie en verdieping in het gesprek.
4. LSD – Pas de LSD gesprekstechnieken (Luisteren, Samenvatten, Doorvragen) toe. Actief luisteren stelt je in staat om gevoelens op te pikken bij jezelf en de ander. Vervolgens helpt samenvatten om eventuele misverstanden of assumpties uit de weg te ruimen. Ten slotte brengen doorvraagtechnieken meer inzicht in verborgen patronen en onderliggende overtuigingen.

“If you want to get high off conversations, try using some LSD! (Listen – Summarize – Dare to ask)”

Ook dit leidt weer terug naar de kracht van volle aanwezigheid. Na verloop van tijd ontwikkel je met ervaring en oefening als coach een scherpere waarneming en intuïtie. Hierdoor kan je makkelijker onuitgesproken zaken opmerken of zelfs aanvoelen.

7 Reflectieve gesprekstechnieken

Er zijn verschillende manieren waarop je reflectief kunt luisteren:

1. Eenvoudig (papegaaien of parafraseren): Je herhaalt letterlijk de woorden van de spreker om te laten zien dat je actief luistert en begrijpt wat er wordt gezegd. Bijvoorbeeld: “Je zegt dat…”
2. Tweezijdig: Je benoemt twee tegenstrijdige uitgangspunten of gevoelens die de spreker heeft geuit. Zo help je om eventuele ambivalentie of conflicten te verkennen. Bijvoorbeeld: “Dus je wil wel… maar je…”
3. Complex: Je verwoordt wat de ander probeert te zeggen, zelfs als het moeilijk voor hen is om het onder woorden te brengen. Zo faciliteer je een diepere reflectie en verheldering. Bijvoorbeeld: “Bedoel je dat…?”
4. Gevoelsreflectie: Je benoemt spontaan gevoelens van jezelf of de ander die naar voren komen tijdens het gesprek. Zo bouw je een vertrouwensrelatie en creëer je een veilige ruimte waarin emoties kunnen worden geuit en begrepen. Bijvoorbeeld: “Ik heb het gevoel dat… Klopt dat?”
5. Uitvergroot: Je benadrukt bewust een specifiek aspect, zoals weerstand, in de verwachting dat de spreker nuanceert en verder reflecteert. Dit kan helpen om verborgen overtuigingen of gedachten naar boven te halen. Bijvoorbeeld: “Ik merk dat deze manier voor jou de enige optie lijkt te zijn?”
6. Minimaliseren: Het omgekeerde van uitvergroten, waarbij je bewust een aspect minimaliseert om de spreker aan te moedigen om hun boodschap te versterken. Dit helpt bij het verkennen van ambitieuzere doelen of het stimuleren van vertrouwen in eigen capaciteiten. Bijvoorbeeld: “Het lijkt alsof dat voor jou toch niet zo belangrijk is?”
7. Verbindend: Je legt een verbinding tussen iets wat de spreker heeft gezegd en een eerdere situatie, of gevoel in het gesprek. Dit helpt om samenhang en continuïteit te creëren en laat zien dat je aandacht hebt voor de volledige context. Bijvoorbeeld: “Eerder zei je dat… heeft dat met elkaar te maken?”

Hoe gevoelsreflectie het verschil kan maken

Reflectief luisteren en gevoelsreflectie zijn twee gesprekstechnieken die hand in hand gaan bij het stimuleren van effectieve (of transformationele) gespreksvoering. Het houdt in dat je niet alleen de woorden van de ander hoort, maar ook probeert te begrijpen wat er achter schuilt. Inclusief de gevoelens, behoeften en intenties.

Door openlijk gevoelens te delen tijdens een gesprek, creëer je een atmosfeer van wederzijds begrip en inzicht in elkaars onderliggende emoties en gedachten. Wanneer we dit op de juiste manier toepassen, stelt gevoelsreflectie ons in staat om effectiever te communiceren en sterkere relaties op te bouwen met de mensen om ons heen in zowel persoonlijke als professionele omgevingen.